Με πρωτοβουλία του Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου Νέας Αγχιάλου, κ. Ευθυμίου Τσάμη, σε πρόσφατο δημοτικό συμβούλιο, ψηφίστηκε ομόφωνα η έκδοση του παρακάτω ψηφίσματος για την δημιουργία Βυζαντινού Μουσείου στην Νέα Αγχίαλο.
«Η διατήρηση και ανάδειξη της ιστορίας της πόλης μας, της Νέας Αγχιάλου, είναι απαραίτητο στοιχείο για την πρόοδο και ανάπτυξή της. Είναι επίσης σημαντική παρακαταθήκη για τους κατοίκους αυτής της πόλης αλλά και για τις επόμενες γενεές να διατηρήσουν τη δημιουργική επαφή με το ιστορικό τους παρελθόν. Η σύνδεση με το ιστορικό παρελθόν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάσωση, διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων της πόλης μας αλλά και βασικό μοχλό ανάπτυξης της κοινωνίας μας.
Ως εκ τούτου κρίνεται αναγκαία η δημιουργία Βυζαντινού Μουσείου στην πόλη μας, που θα συμβάλει τα μέγιστα προς την κατεύθυνση αυτή. Θεωρούμε ότι η απουσία αυτού του Μουσείου αδικεί κατάφωρα τον σημαντικό αρχαιολογικό θησαυρό που υπάρχει στην περιοχή μας και ιδιαίτερα τα παλαιοχριστιανικά ευρήματα, που θεωρούνται ως μοναδικά ευρήματα αυτής της σημαντικής για την ελληνική ιστορία περιόδου. Να σημειωθεί ότι οι κάτοικοι της Νέας Αγχιάλου είχαν και έχουν πλήρη επίγνωση για την σπουδαιότητα και λαμπρότητα αυτών των μνημείων, τα οποία θεωρούν ανεκτίμητη κληρονομιά, και προσδοκούν από την Ελληνική Πολιτεία να συμβάλει επιτέλους στην ανάδειξη αυτών των μνημείων με την δημιουργία Μουσείου.
Προς την κατεύθυνση της καλύτερης κατανόησης της σημαντικότητας των αρχαιοτήτων της Νέας Αγχιάλου είναι απαραίτητη η κατάθεση των ιστορικών στοιχείων της περιοχής, καθώς και των δραστηριοτήτων των Αρχαιολογικών Υπηρεσιών στην πόλη μας.
Στη Νέα Αγχίαλο Ν. Μαγνησίας,18 χιλ. από τον Βόλο, ευρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος Φθιωτίδων Θηβών - Νέας Αγχιάλου, ένας από τους σημαντικότερους της Θεσσαλίας. Στον χώρο αυτό, που το 1907 εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες προερχόμενοι από την Ανατολική Ρωμυλία, υπήρχαν στην αρχαιότητα δύο πόλεις, η Πύρασος, αργότερα Δημήτριον, και οι Φθιώτιδες ή Χριστιανικές Θήβες.
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα Β695 αναφέρει ότι ο Πρωτεσίλαος, γιος του Ιφίκλου,
πήρε άνδρες από την Φυλάκη, τον ανθόσπαρτο Πύρασο, την Ίτωνα, την Ανδρώνα και τον Πτελεό και με 40 μαύρα καράβια έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Από τις πόλεις που αναφέρει ο Όμηρος μόνο η Πύρασος έχει ταυτιστεί ακριβέστερα με τις ανασκαφικές έρευνες του Δημήτρη Θεοχάρη.
Ο κατάφυτος σήμερα χαμηλός λόφος «Μαγούλα» ύψους 29 μ, ήταν η ακρόπολη της Πυράσου. Τα ευρήματα, λείψανα τοιχοποιίας, επαλλήλων οικισμών και κυρίως σκεύη κεραμικά, ανήκουν στην Κλασική, στη Γεωμετρική, στη Χαλκή, στη Μεσοελλαδική και στη Νεολιθική εποχή. Η πόλη εξακολούθησε να υπάρχει και στους κατοπινούς αιώνες, αλλά παράλληλα είχε και άλλο όνομα, «Δημήτριον», από το σημαντικότερο ιερό της Δήμητρας που το αναφέρει και ο Όμηρος. Το λιμάνι της χρησίμευε για το εξαγωγικό και εισαγωγικό εμπόριο της Θεσσαλίας. Καταστράφηκε από τον Φίλιππο τον Ε΄ το 217 π.Χ. και ο Στράβων την βρήκε ερειπωμένη. Η άλλη πόλη, σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, από τον 2ο αι. μ.Χ. παίρνει το όνομα «Θήβαι» και για διάκριση από την ομώνυμη Βοιωτική πόλη «Φθιώτιδες Θήβαι».
Η πόλη ευημερεί και γνωρίζει εξαιρετική άνθηση ιδίως από τον 4ο αι. μ.Χ. και ύστερα, ώστε δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός της σε επιγραφές «Λαμπροτάτη Θηβαίων πόλις».
Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο ως το τέλος του 6ου αι. μ.Χ. η πόλη φτάνει σε μεγάλη πολιτιστική ακμή. Αυτό μαρτυρούν τα πολυάριθμα ευρήματα των ανασκαφών. Σημαντικά κτήρια εκκλησιαστικά, ιδιωτικά και δημόσια με πλούσιο διάκοσμο από μαρμάρινα γλυπτά, φηφιδωτά εντοίχια και δαπέδων, πλακόστρωτοι δρόμοι, υδραγωγεία και πλήθος έργων τέχνης που χρονολογούνται από τον 3ο αι. μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ.
Οι ανασκαφές στις Φθιώτιδες Θήβες - Νέα Αγχίαλο άρχισαν το 1924 δαπάναις της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών και διαιρούνται σε δύο περιόδους. Στην πρώτη από το 1924-1956, με διακοπή το 1941-1953, υπό τη διεύθυνση του καθηγητού της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γ. Σωτηρίου. Στη δεύτερη από το 1959-1992 υπό τη διεύθυνση του Διευθυντού του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών Παύλου Λαζαρίδη. Παράλληλα με τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας στον χώρο της Νέας Αγχιάλου διενεργεί ανασκαφές συστηματικές και σωστικές και η 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με υπεύθυνη αρχαιολόγο την Ασπασία Ντίνα.
Κατά τις πιο πάνω ανασκαφές αποκαλύφθηκαν πολλά και σημαντικά μνημεία που ανήκουν κυρίως στους ύστερους αιώνες της ρωμαιοκρατίας και στην παλαιοχριστιανική εποχή ως τον 9ο αι. μ.Χ., οπότε τοποθετείται και το τέλος της πόλης.
Τα σημαντικότερα μνημεία που έχουν αποκαλυφθεί είναι:
Η Βασιλική Αγίου Δημητρίου του β΄ μισού του 5ου αι. μ.Χ. , η ονομασία της οποίας προήλθε από ψηφιδωτή επιγραφή στο δάπεδο του Βαπτιστηρίου.
Η Βασιλική Επισκόπου Ελπιδίου του τέλους του 5ου αι. μ.Χ. με αρχές 6ου αι. μ.Χ.
Η Βασιλική Μαρτυρίου του 431 μ.Χ.
Η Κοιμητηριακή Βασιλική του 5ου -6ου αι. μ.Χ.
Η Βασιλική Ε΄ του 5ου αι. μ. Χ.
Η Βασιλική Θ΄ του 5ου αι. μ.Χ.
Τρίκλιτος Ιδιότυπος ναϊσκος του 3ου – 4ου αι. μ.Χ.
Η Βασιλική στη ΒΑ καμπή του τείχους του 5ου-6ου αι.μ.Χ.
Το συγκρότημα των Βασιλικών του Αρχιερέως Πέτρου. Πρόκειται για τρεις επάλληλες Βασιλικές. Η πρώτη χρονολογείται στα μέσα ή στο δεύτερο μισό του 5ου αι. μ.Χ. και η τρίτη στην εποχή του Ιουστινιανού του Α΄ (532 μ.Χ.).
Είναι το μεγαλύτερο και πλουσιότερο μνημείο.
Επίσης αποκαλύφθηκαν αρκετά δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, υπόκαυστα λουτρά και νεκροταφεία. Ο αριθμός των μέχρι τώρα αποκαλυφθεισών Βασιλικών ανέρχεται στις δέκα, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι οι Φθιώτιδες ή Χριστιανικές Θήβες ήταν ένα πολύ σημαντικό Παλαιοχριστιανικό κέντρο. Οι Βασιλικές περιβάλλονται από προκτίσματα , σημαντική θέση στα οποία κατέχουν τα βαπτιστήρια.
Μεγάλος είναι ο αριθμός των αντικειμένων που περισυνελέγησαν κατά τις ανασκαφές και αντιπροσωπεύουν όλους τους κλάδους της τέχνης, όπως γλυπτική, πλαστική, κεραμική, χρυσοχοϊα , ζωγραφική, μεταλλοτεχνία κ.λ.π. Ιδιαίτερη εντύπωση προξενούν τα εκτεταμένα ψηφιδωτά δάπεδα με τον πολύχρωμο και πλούσιο σε χρώματα και θέματα διάκοσμό τους, η έκταση των οποίων ξεπερνά τα 1500 τ.μ.
Η σπουδαιότητα και λαμπρότητα των ανωτέρω μνημείων των Φθιωτίδων Θηβών - Νέας Αγχιάλου επέβαλαν και ανάλογο πρόγραμμα ανάδειξης. Με χρηματοδότηση από το Γ΄ Κ.Π.Σ. έγιναν εργασίες ανάπλασης-ανάδειξης των εξής μνημείων:
Α. Ανάδειξη της Βασιλικής Αγίου Δημητρίου με τον περιβάλλοντα χώρο της (μερική αναστήλωση της Βασιλικής, κατασκευή ανάλογης περίφραξης, δημιουργία διόδων προσπελάσεως μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, κατασκευή βοηθητικών μικροκτισμάτων, όπως φυλάκιο, χώροι υγιεινής κοινού, καθιστικά, στέγαστρο πιθαριών κ.λ.π.)
Β. Ανάδειξη της Βασιλικής Επισκόπου Ελπιδίου, του Κοσμικού κτίσματος και της περιοχής Ακρόπολης Πυράσου (μερική αναστήλωση της Βασιλικής και του Κοσμικού, κατασκευή ανάλογης περίφραξης, δημιουργία διόδων προσπελάσεως μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, κατασκευή βοηθητικών μικροκτισμάτων, καθιστικά κ.λ.π.)
Για το θέμα δημιουργίας Μουσείου υπάρχει σχετική αλληλογραφία μεταξύ της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Τμήμα Μουσείων του ΥΠ.ΠΟ καθώς και της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, η οποία από το 1924 χρηματοδοτεί τις ανασκαφές. Με πρωτοβουλία του Παύλου Λαζαρίδη συντάχθηκε προμελέτη μετατροπής των πρώην κτιριακών εγκαταστάσεων του Συνεταιρισμού Νέας Αγχιάλου σε Μουσείο, δαπάναις της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών. Η προμελέτη εξετάσθηκε από το Κ.Α.Σ. και εγκρίθηκε το 1992. Δεν έχει εκδοθεί η σχετική απόφαση από την αρμόδια Διεύθυνση.
Ως εκ τούτου, κρίνεται απαραίτητη η αξιοποίηση χώρου εκτάσεως 11 στρεμμάτων ιδιοκτησίας του Ελληνικού Δημοσίου, εντός του οποίου υπάρχουν οι κτιριακές εγκαταστάσεις του παλαιού Οινοποιείου του Συνεταιρισμού Νέας Αγχιάλου « Η ΔΗΜΗΤΡΑ», είτε με την ανέγερση νέου σύγχρονου Μουσείου, στο οποίο θα εκτεθούν τα ευρήματα από τις μακροχρόνιες ανασκαφές των Φθιωτίδων Θηβών, είτε με τη μετατροπή αυτών των κτιριακών εγκαταστάσεων σε Μουσείο, αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια κ.λ.π.
Ας σημειωθεί ότι ο ανωτέρω χώρος απαλλοτριώθηκε από το ΥΠ.ΠΟ το 1985 για τη δημιουργία Βυζαντινού Μουσείου στη Νέα Αγχίαλο.
Εν κατακλείδι, η δημιουργία Βυζαντινού Μουσείου σε συνδυασμό με την ανάπλαση-ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Νέας Αγχιάλου, εκτός του ότι θα αποτελέσει την κιβωτό της ιστορικής μνήμης και δραστικό παράγοντα ανάπτυξης της τοπικής κοινωνίας, θα λειτουργήσει επιπρόσθετα ως πόλος έλξης για τους επισκέπτες της περιοχής, δεδομένου ότι ο αρχαιολογικός χώρος ευρίσκεται επί της Εθνικής οδού Αθηνών- Βόλου και σε μικρή απόσταση από το πολιτικό Αεροδρόμιο Νέας Αγχιάλου. Επιπλέον, με δεδομένη την ανάληψη των Μεσογειακών αγώνων το 2013 από τις πόλεις του Βόλου και της Λάρισας, η δημιουργία Μουσείου Νέας Αγχιάλου θα συμβάλει αποφασιστικά στην ανάδειξη των σημαντικών αρχαιοτήτων της πόλης μας αλλά και της ευρύτερης περιοχής μας.»
